Lise yıllarımdan bu yana felsefe okumak en keyif aldığım uğraşlardan biridir. Princeton Üniversitesi'nin Seneca'nın eserlerinden bir kitap yayımladığını görünce, öğretilerini çok sevdiğim bu filozof ile ilgili bir yazı yazma zamanı geldiğini düşündüm.
Stoacı bir filozof olan Seneca'nın öğretilerini pek çok alanda benimserim ve hayatıma yansıtırım. Senaca, insan karakteri ve etik üzerine geniş çaplı düşünceler üretti.
İnsanların, derinlikli, kalander karakterleri ve yüzeysel, ucube karaktersizlikleri benim yaşamboyu hep dikkatimi çekmiştir. Bu benim için bir bakıma ölçüdür de diyebilirim. Bir selamın ötesinde bir mesafede size yaklaşan insanları daima iyi analiz etmek, anlamak, karakterlerini deşifre etmek hayatta size daima bir adım daha önde olma imkanı sağladığı gibi, başınız da daha az ağrır.
Seneca, öğretilerinde insanların çevrelerini dikkatli bir şekilde seçmeleri gerektiğini belirtmiştir. Şöyle der: “İnsanın ahlaki karakteri, insanın arkadaşlarının karakteri tarafından büyük ölçüde belirlenir." Ne kadar doğru değil mi? İnsan çevresinin bir ortalamasına dönüşür, o nedenle o çevrenin kimlerden, hangi değerlere sahip kişilerden ve ortamdan oluştuğu son derece önemli. Burada bilinçli ve net tercihler yapmak elzem.
Ayrıca, Seneca'nın öğretileri arasında, insanların kendi hatalarını kabul etme ve bunlardan öğrenme yeteneğinin önemi de vurgulanır. Zayıf karakterli bir kişi genellikle hatalarını kabul etmekte zorlanır, çıkarları doğrultusunda gerçekleri ve olayları eğip bükmeyi seçer çünkü doğası gereği elinden gelen eylemlerinin sorumluluğunu almak değildir. Bu Seneca'nın etik anlayışıyla, değerler sistemiyle çelişir. Benimki ile de temelden çelişir. Seneca'ya göre, "ahlaki gelişim ve bilgelik" insanın kendine dürüst olma ve kişisel hatalarını kabul etme yeteneğine bağlıdır. Herkes hata yapabilir ama bir insanın kim olduğunu belirleyen bu hata ile ilgili ne yaptığı ve onu nasıl telafi ettiğidir. Hata karşısında savunmaya geçiyor, yok sayarak, basitleştirmeye, küçültmeye mi çalışıyor ve hatta sizi manipüle ederek gerçekleri gözünüzün önünde deforme etmeye mi çalışıyor yoksa kendisine ve hataya karşı dürüst davranıp sorumluluk alıyor mu?
Seneca'nın eserlerinde tekrarlanan temel mesajlardan biri, etrafınızdaki insanların size enerjilerini ve değerlerini aktarabileceği fikrine dayanır. Bu yüzden, etrafınızı olumlu, güçlü, öz saygısı yüksek ve etik değerlere sahip insanlarla çevrelemenin öneminin altını çizer.
Hayat, çevrenizde bu özellikte insanlarla daha anlamlı, diğer saydığım özelliklerde insanlarla ise çekilmez bir hal alıyor.
Kendinize, hayatınıza, zamanınıza değer verin :)